سطوح یادگیری در حیطه‏ی شناختی (3)

تجزیه و تحلیل (analysis  )

مهارت‏هایی که به تحلیل مربوط می‏شوند، در سطحی نسبتاً بالاتر از مهارت‏های مربوط به فهمیدن و به کار بستن قرار دارند. در فهمیدن، تاکید بر درک معنی و مفهوم است و در به کار بستن، تاکید بر به یادآوردن تعمیم‏ها و اصول مناسب و ربط دادن آن ها به مفاهیم و مسائل جدید. در حالی که در تحلیل، بر شکستن مطلب به اجزای تشکیل‏دهنده‏ی آن و یافتن روابط بین اجزا و نحوه‏ی سازمان یافتن آن ها تأکید می‏شود؛ به عبارت دیگر، یادگیری در سطح تحلیل متضمن داشتن توانایی تجزیه کردن یک موضوع به اجزای تشکیل‏دهنده‏ی آن و مشخص کردن ارتباط اجزا با یکدیگر و نیز درک نحوه‏ی سازمان یافتن عناصر یک کل و دریافت مبنا و فرضی است که در آن به کار رفته است. بنابراین، یادگیری در این سطح مستلزم گذشتن از مراحل شناخت، فهمیدن و به کار بستن است. تحلیل را به‏عنوان یک هدف آموزشی می‏توان به سه سطح جزئی‏تر تقسیم کرد. در سطح اول، از فراگیرنده انتظار می‏رود موضوع را به اجزای تشکیل‏دهنده‏ی آن تجزیه کند تا عناصر مورد تحلیل را شناسایی یا دسته‏بندی کند. در سطح دوم، از فراگیرنده خواسته می‏شود روابط میان عناصر را مشخص کند تا پیوندها و کنش‏های متقابل آن ها تعیین شود. سطح سوم شامل شناخت اصول سازمانی، یعنی آرایش و ساخت موضوع است که آن را به صورت یک کل یک‏پارچه به هم پیوند می‏دهد. مثلاً شاگردی که بتواند در کلاس درس ادبیات فارسی، یک جمله‏ی ادبی را از نظر دستوری تجزیه و نقش و روابط کلمات تشکیل‏دهنده‏ی آن را مشخص کند، از نظر یادگیری در سطح تحلیل قرار دارد.

بیشتر بر معنی و منظور مطلب تکیه می شود.دراین طبقه بر تقسیم کردن مباحث یا پدیده ها به اجزای تشکیل دهنده آنها و نیز برکشف روابط اجزا و طریقه سازمان بندی آنها تاکید می شود.از دانش آموز انتظار می رود که مطلب مورد نظر را به اجزای تشکیل دهنده آن تقسیم کند تا اینکه عناصر آن شناخته شود. در سطح دوم وی باید روابط بین عناصر را مشخص سازد تا روابط  بین آنها معلوم گردد.

نمونه سوالهای آزمون طبقه " تجزیه و تحلیل"

-         کلمه های زیر از چه بخشها و صداهایی تشکیل شده اند؟ استکان – بازرگانان – صبحانه

-         نقشه ایران را بکشید و محدوده ی استانهای غربی کشور را روی آن مشخص کنید.

-         یک سال شمسی را به اجزای کوچکتر تقسیم کنید.

-          چرا شباهتهای یک خرگوش به گربه بیشتر است تا به کبوتر؟

-         گالیله نتایجی برای سقوط آزاد استخراج کرد کدام یک از اظهارات زیر یک فرض تلویحی برای این استخراج به شمار میرود؟

الف) سطوح فاقد نیروی اصطکاک اند

ب) اشیا با شتاب ثابت سقوط می کنند

ج) مقاومت هوا در سقوط آزاد ناچیز است

ترکیب (synthesis  )

در این مرحله، یادگیرنده می‏تواند عواملی را که در مرحله‏ی تحلیل از هم‏دیگر تفکیک کرده بود، به طریقی نو، برای دریافت یک معنی جدید و نوظهور، با یک‏دیگر ترکیب کند. به عبارت دیگر، ترکیب، مستلزم درهم آمیختن دوباره‏ی قسمت‏هایی از تجربه‏های گذشته با مطالب جدید و بازسازی آن به صورت یک کل تازه و نسبتاَ انسجام‏یافته است. در این مرحله، پیوستگی عوامل به گونه‏ای بدیع و جدید، بروز معنی تازه و ایجاد ساختی را که قبلاَ وجود نداشته است، میسر می‏کند. به‏این‏ترتیب، فراگیرنده می‏تواند از جریان ترکیب امور و عوامل به شیوه‏ی جدید، به نظریه‏هایی خلاق و بدیع دست یابد. بااین‏حال، باید تأکید کرد که ترکیب به‏طور دقیق به معنی بیان خلاقانه و آزادانه نیست؛ زیرا در ترکیب، عموماَ از فراگیرندگان انتظار می‏رود در محدوده‏ی تعیین شده، به‏وسیله‏ی مسائل یا مواد یا در چارچوب نظری و روشی خاص از خود خلاقیت نشان دهند.

4-     ترکیب : عبارت است از به هم پیوستن عناصر و اجزا به منظور تشکیل یک واحد کل .

 نمونه سوالات آزمون طبقه " ترکیب"

 - درباره یکی از موضوع های زیر انشا بنویسید         فایده ورزش – نقش هنر در زندگی

- دمای هوا را به مدت 5 روز متوالی با درجه سانتیگراد اندازه گرفته ، نمودار تغییر درجه حرارت هوا را طی این مدت رسم کنید.

ارزش‏یابی (evaluation  ) و قضاوت (judge

ارزش‏یابی و قضاوت آخرین و عالی‏ترین مرحله‏ی شناخت است. این مرحله شامل قضاوت درباره‏ی امور، اطلاعات و حتی روش‏های روبه‏رو شدن با مسائل است. در واقع، ارزش‏یابی نتیجه‏ی جریان شناخت است. در این مرحله، فراگیرنده ناچار به گرفتن تصمیم است و برای اجرا باید به معیارهای بارز و مشخصی به‏عنوان اساس کار توجه داشته باشد، ارزش‏یابی نه تنها معرف فرآیند پایانی رفتارهای شناختی است، بلکه نقش پل ارتباطی بین رفتارهای شناختی و رفتارهای عاطفی را نیز ایفا می‏کند. اگرچه ارزش‏یابی و قضاوت آخرین مرحله‏ی حوزه‏ی شناختی به حساب آمده ( زیرا چنین فرض شده است که این مرحله تا حدودی به سایر طبقات وابسته است )، این فعالیت الزاماَ آخرین مرحله‏ی تفکر یا شناخت نیست و کاملاَ امکان‏پذیر است که فرآیند ارزش‏یابی در بعضی موارد، پیش‏درآمدی بر کسب دانش تازه، کوششی جدید مرتبط با فهمیدن یا به کار بستن یا تحلیل و ترکیب جدید باشد.

6-ارزشیابی : عبارت است از داوری و قضاوت درباره ارزش اندیشه ها ، کارها ، راه حل ها ، روشها ، مواد و غیره ....

نمونه سوالهای آزمون طبقه " ارزشیابی "

-         جمله های زیر را با هم مقایسه کنید و صحیح ترین جمله را انتخاب کنید.

الف) در مدارس ما همه چیز می آموزند به جز فارسی

 ب) درمدارس ما بجز فارسی همه چیز می آموزند

- استانهای خوزستان و گیلان را از نظر محصولات کشاورزی با هم مقایسه کنید.و کدامیک در اقتصاد کشور اهمیت بیشتری دارند.؟

- از مقایسه جنگهای احد و خندق چه نتیجه ای می گیرید